با طرز ساخت ساز سنتور در این مقاله همراه ما باشید. سنتور جزو سازهای زهی مضرابی است. منظور از زهی مضرابی این است که صدای آن از طریق زه یا همان سیم و با ضربه‌ی مضراب تولید میشود. این ساز اصیل ایرانی به شکل ذوزنقه متساوی الساقین میباشد. برای نواختن این ساز باید در مقابل ضلع بزرگ‌تر آن بنشینید، به طوریکه این ضلع به صورت افقی در مقابل شما قرار گیرد و سپس با دو مضراب چوبی بنوازید. در ساختمان کلی و اجزای سنتور از چوب و فلز استفاده میشود. سنتورها انواع مختلفی دارند و هر کدام از آنها نتهای خاص و زیبایی را شامل میشوند که این موضوع به نوع و نحوه ساخت سنتور، جنس چوب، سیم و … بستگی دارد. با توجه به این موضوع، کیفیت ساخت ساز سنتور از اهمیت ویژهای برخوردار است. می‌توان گفت ساخت ساز سنتور شامل دو بخش است. بخش اول آن مهارت فن نجاری است. بخش دوم ریزهکاری و هنر است، که نیاز به مهارت و تجربه بالایی دارد. ساخت سنتور در اصفهان و سراسر ایران از دیرباز رواج گستردهای داشته است. کارگاه‌های ساخت سنتور با رعایت نکات اصولی ساخت، همواره توانسته‌اند سنتورهای باکیفیتی را ارائه دهند. کارگاه سنتور سلیمان را می‌توان جز بهترین سازنده های سنتور در اصفهان دانست.
تاریخچه ساخت ساز سنتور
با توجه به تحقیقات صورت گرفته، ساز سنتور از قدیمی‌ترین سازهای ایرانی میباشد. کهن‌ترین نشانه‌هایی که از پیشینه‌ی ساز سنتور یافت شده است، به سنگ تراشی‌های به جا مانده از دورهی آشوریان و بابلیان مربوط میشود. در کتب کهن و تالیفات افرادی چون، ابن سینا و ابونصر فارابی نیز نام ساز سنتور چندین بار ذکر شده است. سنتور، سازی کاملاً ایرانی است که برخی از بزرگان، ساخت آن را به ابونصر فارابی نسبت می‌دهند. البته شاید نسبت دادن ساخت سنتور به فارابی درست نباشد. زیرا دوران آشوریان و بابلیان بسیار قدیمیتر از این دانشمند ایرانی است. هر چند احتمال میرود که این دانشمند این ساز را تغییر داده و بهبود بخشیده است. زیرا سازهایی که دست نوازندگان در سنگ نوشته‌ها آمده است متفاوت با سنتور امروزی می‌باشند. نقش سنگی‌ای که در تصویر زیر می‌بینید، نشان دهنده‌ی سازی مانند ساز سنتور است که با دو مضراب نواخته میشود. این نقش در آثار تاریخی بابل یافت شده است. می‌توان گفت کارگاه‌های تخصصی ساخت ساز سنتور در اصفهان پیشرفت قابل ملاحظه‌ای داشته است. از سازندگان مجرب سنتور در اصفهان می‌توان به مارکار اصفهانی، زادور ارمنی، آقاگل اصفهانی، خاچیک، صدری اصفهانی، سیفالله خان اصفهانی و قدرت کلیمی دیبانیا اشاره کرد. از سازندگان معاصر سنتور نیز می‌توان مهدی ناظمی و ابراهیم قنبری را نام برد.
تاریخچه ساخت ساز سنتور
نکات مهم هنگام ساخت سنتور
در هنگام ساخت ساز سنتور دانستن نکاتی بسیار مهم و حیاتی میباشد. به طوریکه هر سازنده‌ای باید حتماً آنها را بداند. ما نیز به ذکر این موارد مهم خواهیم پرداخت. یکی از این نکات مهم در هنگام ساخت سنتور، شناخت و آشنایی با انواع سنتور است. چرا که انواع سنتورهای مختلف، نحوهی ساخت متفاوتی نیز با یکدیگر دارند. همین تفاوت موجب تفاوت در بم و زیر شدن صدا می‌گردد.
اجزا تشکیل دهنده‌ی ساز سنتور
یکی از موارد مهمی که برای ساخت ساز سنتور باید به آن توجه شود، اجزای تشکیل دهنده ساز سنتور میباشد. سازنده باید آگاهی و اطلاعات کامل راجع به اجزای سنتور داشته باشد. کارگاه تولیدی سنتور سلیمان یکی از با سابقه‌ترین کارگاه‌های ساخت ساز سنتور در اصفهان میباشد که با بهره گیری از سازندگان و استادان مجرب و با داشتن سابقه درخشان در زمینه‌ی ساخت ساز سنتور در اصفهان، بهترین و باکیفیت‌ترین ساز دلخواه شما را در اختیارتان قرار میدهد. به طور کلی اجزا تشکیل دهنده ساز سنتور عبارتند از:
- جعبه صوتی
- صفحه رو
- پل‌ها
- خرک و مفتول روی خرک
- گوشی‌ها
- شیطانک
- سیم گیر
- کلید کوک
مهارت‌های سازنده ساخت سنتور
برای ساخت ساز سنتور 4 مهارت وجود دارد که سازنده باید تسلط کافی روی آنها داشته باشد.
شناخت انواع چوب: ابتدایی‌ترین مهارت مورد نیاز برای ساخت ساز سنتور، شناخت انواع چوب میباشد. چوب نقش مستقیمی روی کیفیت و صدادهی ساز دارد. چرا که با چوب‌های مختلف می‌توان اصوات مختلفی تولید کرد. بنابراین شناخت انواع چوب و انتخاب مناسب‌ترین آنها برای ساخت سنتور از اهمیت ویژهای برخوردار است. می‌توان از چوب‌های گردو، فوفل و آزاد برای ساخت سنتور استفاده کرد. به دلیل کمبود چوب فوفل و آزاد بیشتر از چوب گردو استفاده میشود. به طور کلی بهترین چوب برای ساخت سنتور، چوب گردو، کاج و آزاد است. سازندگان تیم تحریریه سنتور در اصفهان در کارگاه تولیدی خود با شناخت و تسلط کامل بر روی انواع چوب‌ها، مناسب‌ترین نوع چوب را برای ساخت ساز شما استفاده می‌نمایند.
مهارت سازنده سنتور
نجاری: دومین مهارتی که سازنده سنتور باید تسلط کافی بر آن داشته باشد مهارت نجاری است تا بتواند چوب‌های ساز را دقیق و تمیز برش بزند.
صداشناسی: نحوهی ساخت ساز سنتور می‌تواند میزان زیر و بم بودن صداهای آن را مشخص کند. ممکن است نوازندهای، سنتور با صدای زیر و نوازندهی دیگری سنتور با صدای بم بخواهد، بنابراین سازنده باید شناخت کافی از صداها و نحوهی ایجاد آنها داشته باشد.
نوازندگی: سازندهی ساز سنتور باید در نحوهی کوک کردن ساز تا کنترل صدای آن مهارت کافی داشته باشد چون در غیر اینصورت نمیتوان صدا و کوک درستی را از ساز شنید.
مراحل کامل ساخت ساز سنتور
انتخاب چوب مناسب: اولین مرحله ساخت سنتور، انتخاب چوب مناسب و باکیفیت است. بدین منظور باید از چوب محکم و بادوام استفاده شود. زیرا فشاری که سیم‌ها به وسیله‌ی خرکها بر روی صفحه ساز وارد میکنند حدود 420 کیلو است. بهترین چوب برای ساخت سنتور چوب گردو میباشد، چون هم بسیار محکم است و هم در ایران به خوبی یافت میشود. از بین انواع مختلف چوب گردو نیز، چوب گردو باغی برای ساخت سنتور مناسب‌تر است. چوب گردو را می‌توان به صورت گرده یا الوار تهیه کرد.
برش و عمل آوری چوب: در این مرحله سازنده، چوب را به صورت ورقه‌ای برش میدهد. سپس این ورقه‌ها را درون آب انداخته و می‌جوشاند تا صمغ چوب‌ها گرفته شود. سپس این چوب‌ها را در سایه قرار داده تا به مرور زمان و طی چند سال کاملاً خشک شوند و برای ساختن ساز آماده گردند.
ساخت اسکلت ساز سنتور یا کلاف‌ها: پس از اینکه ورقه‌ها آماده شدند باید کلاف‌های دور تا دور ساز ساخته شوند. منظور از کلاف‌های ساز، همان چهار ضلع ذوزنقه میباشد که ابعادشان 36،90 و دو ضلع 27 سانتی متری هستند. ابعاد این چهار ضلع باید به درستی بریده شوند. سپس جای گوشی‌ها و سیم گیرها در کلاف سمت راست و چپ سوراخ میشود. در نهایت این چهار کلاف باید به درستی به هم بچسبند و چفت شوند که برای این کار از چسب چوب‌های بسیار قوی استفاده میشود.
ساخت صفحه‌ی زیر: صفحه‌ی زیرین ساز ضخامت7 الی 9 میلی‌متر دارد و با چسب قوی به چهار ضلع چسبانده میشود.
پل گذاری ساز: پل‌های داخل جعبه‌ی ساز وظیفه‌ی تحمل بار حاصل از سیمهای تحت فشار سنتور را بر عهده دارند و از تغییر شکل و شکم دادن ساز جلوگیری میکنند. قطر این پل‌ها از 8 تا 11 میلی‌متر متغیر است که به اندازهی ساز بستگی دارد. ارتفاع آنها نیز برحسب نوع چوب کوتاه یا بلند میشود.
ساخت صفحه‌ی رو: صفحه‌ی رو، دارای دو حفره به صورت گل است که باید بریده شوند. نقش گل‌ها در ساز این است که هم باعث زیبایی ظاهری ساز میشوند و هم در نرمی و شفافیت خروج صدای سنتور تاثیرگذارند. محل قرارگیری گل‌ها به این صورت است که گل سمت راست زیر نتهای دو، سی و لا قرار گرفته و گل سمت چپ زیر نتهای لا، سل و فا قرار می‌گیرد. این گل‌ها می‌توانند به شکل‌های مختلفی باشند.
مراحل ساخت سنتور
ساخت و نصب خرکها: کاربرد خرکها در ساز سنتور بدین صورت است که سیم‌ها توسط خرکها که پایه‌های چوبی هستند بر روی سنتور، بالای صفحه نگه داشته میشوند. قطر خرکها 2 الی 2.5 میلی‌متر است. روی خرکها شیارهایی ایجاد میشود که محل قرارگیری مفتول‌ها هستند.
نصب گوشی‌ها: گوشی‌ها همان پیچ‌های فلزی هستند که در سمت راست کلاف قرار می‌گیرند. سیم دور گوشی‌ها پیچیده میشود و با پیچاندن گوشی می‌توان کوک را عوض کرد و سفتی و کشش سیم را تغییر داد.
نصب سیمگیر: سیم‌گیرها میخ‌های فلزی هستند که در سمت چپ کلاف کوبیده میشوند. یک سر سیم به سیمگیر پیچیده شده و سر دیگر آن به گوشی وصل میشود.
نصب سیم‌ها: در این مرحله سازنده باید تمامی سیمهای ساز که 72 عدد هستند را روی سیمگیر و گوشی نصب کند. در سنتور دو نوع سیم وجود دارد. سیم سفید و سیم زرد. سیمهای سفید از آلیاژ نیکل بوده و برای تولید صداهای زیر استفاده میشوند و سیمهای زرد از آلیاژ برنج هستند که برای تولید صداهای بم مورد استفاده قرار می‌گیرند.
کوک کردن سیم‌ها: اینک که تمام اجزای سنتور کنار هم قرار گرفته و سنتور شکل گرفته است می‌توان آن را کوک کرد و برای نواختن آماده نمود.
سخن پایانی
اکنون که از اهمیت سازنده در ساخت ساز سنتور آگاه شدید، خرید از کارگاه و فروشگاه‌های معتبر و منصف از مهم‌ترین نکاتی است که باید هنگام خرید سنتور به آن توجه لازم را داشته باشید. کارگاه تولیدی ساز سنتور سلیمان یکی از معتبرترین کارگاه‌ها در زمینه‌ی ساخت ساز سنتور در اصفهان میباشد، که با رعایت کامل اصول ساخت ساز سنتور، باکیفیت‌ترین سنتورها را با قیمت مناسب و متناسب با بودجه و نیاز شما در اختیارتان قرار میدهد. راه‌اندازی فروشگاه آنلاین سنتور سلیمان به منظور راحتی شما عزیزان، خدمتی نو در حوزهی موسیقی میباشد که با مراجعه به سایت می‌توانید از سازهای موجود دیدن نمایید.