موسیقی، هنری است که در شناخت فرهنگ هر کشور نقش مهمی دارد. در کشور ایران نیز از گذشته تاکنون افراد بسیاری در حرفه موسیقی فعال بوده‌اند و از آن‌ها به عنوان اساتید آواز سنتی ایران یاد می‌شود. در این مقاله با تعدادی از این اساتید آواز سنتی ایران آشنا می‌شویم.
معروف ترین اساتید آواز سنتی ایران
- غلامحسین بنان
استاد غلامحسین بنان متولد 15 اردیبهشت 1290 در تهران است. وی از همان کودکی با راهنمایی مادرش که خود نیز اهل هنر بود، ارگ و پیانو می‌نواخت. سبک موسیقی وی کلاسیک است. وی هم به موسیقی کلاسیک ایرانی تسلط کامل داشت و هم با نغمه‌های مدرن به خوبی آشنا بود. بنان اولین کسی بود که با خط بین‌المللی موسیقی یا نت آشنایی پیدا کرد. از مهم‌ترین ویژگی‌های ترانه‌های این استاد بزرگ موسیقی، تحریرهای مناسب و زیر و بم‌های صدای اوست. تا جایی که موسیقی ایرانی به دوره قبل و بعد از بنان تقسیم بندی می‌شود. ترانه‌های بسیاری از جمله سرود ای ایران، الهه ناز و بهار دلنشین از جمله بهترین کارهای وی هستند. غلامحسین بنان در تاریخ 8 اسفند 1364 در تهران درگذشت.
- جلال تاج اصفهانی
از دیگر اساتید آواز سنتی ایران، استاد جلال تاج اصفهانی متولد سال 1282 شمسی در اصفهان است. وی علاوه بر خوانندگی، سرپرست نوازندگان رادیو اصفهان نیز بوده است. از جمله بهترین آثار این استاد آواز می‌توان به آتش دل اشاره کرد. وی صدایی رسا و گیرا داشت که آن را از پدرش به ارث برده بود. همچنین با اشعار سعدی به طور کامل آشنا بود و در هنگام آواز نیز از اشعار سعدی و دیگر شاعران بهره می‌برد. از استاد جلال تاج اصفهانی علاوه بر موسیقی‌دانی که نظیر او دیگر نیست، به عنوان فردی با اخلاق و با متانت یاد می‌شود که همه‌ی اساتید موسیقی از او به خوبی یاد می‌کنند. وی در سال 1360 در گذشت و در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.
- محمدرضا شجریان
استاد آواز ایران محمدرضا شجریان از جمله خوانندگانی است که از گذشته تا به امروز به فعالیت مشغول بوده است. وی متولد تاریخ 1 مهر 1319 خورشیدی در مشهد است. شجریان از کودکی تحت تعالیم پدرش قرار گرفت و در سن 12 سالگی کار خود را در رادیو خراسان شروع کرد. دلیل محبوبیت استاد آواز ایران محمدرضا شجریان صدای گرم و دلنشین و داشتن سبک مخصوص در اجرای آواز بود. ایشان علاوه بر آواز به تلاوت قران نیز می‌پرداختند و دعای ربنای ماه رمضان این استاد موسیقی به عنوان یک اثر ملی توسط سازمان میراث فرهنگی ثبت شده است. وی همچنین خوش نویس خط نستعلیق، بنیان‌گذار گروه شهناز و مخترع چند ساز ایرانی نیز بوده است. وی شاگردان بسیاری از جمله حسام الدین سراج، ایرج بسطامی و شهرام ناظری را تربیت کرد که این افراد نیز از موسیقیدانان برجسته ایرانی محسوب می‌شوند. استاد محمدرضا شجریان در تاریخ 17 مهر 1399 دار فانی را وداع گفت و در شهر مشهد نزدیک مقبره فردوسی به خاک سپرده شد.
- شهرام ناظری
استاد شهرام ناظری معروف به شوالیه آواز ایران متولد 29 بهمن 1328 در کرمانشاه است. ایشان در خانواده‌ای آشنا به موسیقی، دیده به جهان گشود و توسط مادرش با شعر و آواز خوانی آشنا شد. شهرام ناظری اولین برنامه هنری خود را در سن 9 سالگی در رادیوی کرمانشاه همراه با ساز تار زنده یاد درویشی اجرا کرد. ایشان ساز سه تار را نزد احمد عبادی و جلال ذوالفنون و محمود هاشمی یاد گرفت و سپس در سن 16 سالگی به تهران رفت و موسیقی را در محضر استاد شجریان و عبدالله دوامی و نورعلی خان برومند ادامه داد. استاد آواز ایران شهرام ناظری در آوازهایش از اشعار مولانا استفاده می‌کند و باعث ابداع سبک جدیدی در موسیقی ایرانی شده است. وی در طول فعالیت هنری خود جوایز بسیاری از جمله نشان فرهنگی فرانسه به نام لژیو دنوور درجه 1، نشان شوالیه ادب و هنر از سوی دولت فرانسه و چندین دکترای افتخاری کسب کرده است و مجامع بین‌المللی موسیقی لقب‌های بسیاری از جمله هنرمند برتر آسیا، بلبل فارسی و لوچانو پاواروتی ایران به او نسبت داده‌اند.
- محمد نوری
استاد محمد نوری متولد تاریخ 1 دی سال 1308 شمسی در رشت است. ایشان فارغ التحصیل رشته ادبیات زبان انگلیسی از دانشگاه تهران است و در کنار تحصیل موسیقی را نیز فرا گرفت. اولین استاد موسیقی محمد نوری خانم اولین باغچه بان بود و سپس تئوری موسیقی را از استادانی همچون سیروس شهردار و فریدون فرزانه و مصطفی کمال پورتراب فرا گرفت. استاد نوری به صورت تخصصی ساز پیانو می‌نوازد و سبک مخصوص خود را در موسیقی دارد، به گونه‌ای که این سبک در هیچ زیر شاخه موسیقی شامل پاپ و کلاسیک قرار نمی‌گیرد. محمد نوری در سال 1385 به عنوان چهره ماندگار موسیقی شناخته شد. همچنین در اواخر عمر چند اجرا به نفع بیماران خاص داشت. جان مریم مشهورترین ترانه نوری است که جایگاه ویژه‌ای بین مردم کشور دارد. ایشان که یکی از اساتید آواز سنتی ایران بودند، در تاریخ 9 مرداد سال 1389 پس از تحمل مدت طولانی بیماری سرطان در گذشت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
سخن پایانی
در این مقاله تعدادی از اساتید آواز سنتی ایران را نام بردیم. اگرچه تعداد این افراد زیاد است و ما تلاش کردیم فقط تعدادی از آن‌ها را به شما معرفی نماییم. هرکدام از این اساتید به گونه‌ای باعث گسترش ساز و آواز ایرانی و راه‌یابی آن به عرصه موسیقی جهانی شدند. همچنین علاوه بر مردان، زنان بسیاری نیز از جمله قمرالملوک وزیری، خدیجه اشرف السادات ملقب به مرضیه، عصمت باقرپور ملقب به دلکش و بسیاری دیگر در موسیقی فعالیت داشتند. اساتید بزرگ موسیقی ایرانی با انواع سازهای قدیمی نظیر: ساز سنتور، تار، سه تار، نی، کمانچه و … نیز آشنایی داشتند. از اینکه در این مقاله با ما همراه بودید از شما کمال تشکر را داریم.